Οδηγός επιβίωσης ενός σύγχρονου αναγνώστη

Όλοι έχουμε βρεθεί εκεί. Εγώ έχω βρεθεί εκεί, εσύ έχεις βρεθεί εκεί, ακόμα και το παιδί του γείτονα πρέπει να έχει βρεθεί εκεί. Γύρω σου ένας ατελείωτος λαβύρινθος από κόσμους, ιστορίες, κρυφά μηνύματα και απόψεις, όλα πλαισιωμένα από έντονα χρώματα, ταιριαστές ράχες, μεγάλα γράμματα και την χαρακτηριστική μυρωδιά του καινούργιου. Εσύ, ένας μοναχικός άνθρωπος και περιπετειώδης ταξιδιώτης, ένα άτομο που άπλα θα πήγαινε για καφέ εκείνη τη μέρα, στέκεσαι για μία ακόμη φορά μπροστά στην αιώνια πρόκληση σου: να αντισταθείς στην εκπληκτική αυτή μοντέρνα γκαλερί, να αποφύγεις τους άσκοπους περιπάτους ανάμεσα στα έργα τέχνης και όπως και ο Οδυσσέας, να μην υποκύψεις στον πειρασμό των λωτών, να μην δοκιμάσεις από τα απαγορευμένα φρούτα που σου προσφέρει το μαγικό τούτο μέρος, διαφορετικά θα ξεχάσεις για ποιον λόγο είχες βγει εκείνο το ήσυχο πρωινό του Σαββάτου.

Ξέρεις για τι πράγμα μιλάω. Βιβλία. Ίσως πήρες τη δόση σου χθες το απόγευμα που κατέβηκες για να ξεσκάσεις στο κέντρο. Ίσως καταφεύγεις να παίρνεις τηλέφωνο τον βιβλιοφάγο συγγενή σου και να του λες για την νέα σου ανακάλυψη, ελπίζοντας πως θα σου παρέχει άλλοθι για μία ακόμη αγορά βιβλίου,  να το αγοράσεις για εκείνον και στο διάστημα μέχρι να του το δώσεις να καταβροχθίσεις το περιεχόμενο. Που αλλού είναι πιο ευάλωτη, άλλωστε, η ψυχή του ανθρώπου πέρα από ένα βιβλιοπωλείο;

Ασχέτως, όμως, από το σε ποια κατηγορία ανήκεις, είναι βέβαιο πως τουλάχιστον μια φορά στη ζωή σου βρέθηκες σε ένα βιβλιοπωλείο να κοιτάς ασκαρδαμυκτί την πολύχρωμη πραμάτια του βιβλιοπώλη, αδυνατώντας να αποφασίσεις την επόμενη κίνηση σου. Να υποκύψεις και να αγοράσεις για μία ακόμη φορά δυο-τρία βιβλία, τα οποία θα εναποθέσεις ευλαβικά στο κομοδίνο σου για να σκονιστούν μαζί με όλα τα υπόλοιπα που δεν έχεις ακόμα διαβάσει; Να αρκεστείς στην ταχυφαγία και να ρουφίξεις όσες περισσότερες λέξεις μπορείς εκεί μέσα μέχρι να σε πάρουν τηλέφωνο και να σου πουν πως έχεις στήσει την παρέα σου εδώ και ώρα, φεύγοντας τελικά με χέρια αδειανά μα πορτοφόλι γεμάτο; Ή μήπως να φύγεις τρέχοντας, να ξεθάψεις το κιβώτιο που έχεις κρυμμένο στο υπόγειο σου γεμάτο ψεύτικα διαβατήρια και χαρτονομίσματα και να ανοίξεις στο Μεξικό ένα σαλούν εν ονόματι “El Adicto”, ζώντας όλη σου την υπόλοιπη ζωή στην αφάνεια, πουλώντας φθηνό αλκοόλ στον κάθε hombre που τυχαίνει και περνάει και σκεπτόμενος όλα τα βιβλία που άφησες πίσω;

Η αλήθεια είναι πως πολλοί από μας διακατέχονται από μία ψύχωση, μία ακαταμάχητη επιθυμία να αγοράσουν ένα βιβλίο και να το τοποθετήσουν τρόπαιο στο ταπεινό έπιπλο του σπιτιού τους που ονομάζεται βιβλιοθήκη. Δυστυχώς, αυτό πολύ συχνά συνοδεύεται με το σκόνισμα του βιβλίου και μία συνεχή πίεση στο μυαλό μας. Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό το παράξενο γεγονός; Γιατί να ακολουθείται το έντονο πάθος μας για ανάγνωση από κάτι τόσο απογοητευτικό όσο η σκόνη; “Πρέπει να διαβάσω και αυτό” σκεφτόμαστε, με την ανάγνωση του βιβλίου που επιλέξαμε να μετατρέπεται από μια ψυχαγωγική απόδραση από την πραγματικότητα, σε μία αγγαρεία για να μην θεωρηθούν τα λεφτά που ξοδέψαμε χαμένα. “Καλά θα το διαβάσω αργότερα”, “Προτιμώ να πάω σινεμά τώρα”, “Ας δω καλύτερα το επόμενο επεισόδιο”. Πώς γίνεται να βρεις χρόνο να διαβάσεις ένα βιβλίο 500 σελίδων στην αποκαλούμενη “Χρυσή Εποχή του Περιεχομένου”; Όταν έχεις τόσο περιεχόμενο να καταναλώσεις, από μουσική, σειρές, ταινίες, παιχνίδια και άρθρα, πως να ξεκλέψεις χρόνο και να τον επενδύσεις σε μία φαινομενικά μακροχρόνια σχέση όπως ένα βιβλίο;

Εκεί ίσως έγκειται και το λάθος των περισσότερων από εμάς. Μας αρέσουν τα βιβλία και αγαπάμε την εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας του μοναχικού αναγνώστη στον καναπέ του σπιτιού του, με τη βροχή να χτυπάει στο τζάμι του. Παράλληλα, όμως, επιθυμούμε να έχουμε διαβάσει τόνους από βιβλία, ποθούμε να είμαστε εκείνη η φιγούρα στις ταινίες με τη γεμάτη βιβλιοθήκη και την υπερευρεία γνώση και καλλιέργεια. Βλέπουμε την ολοκλήρωση ενός βιβλίου ως ένα κατόρθωμα, ως ένα επίτευγμα. Παρόλα αυτά, σπάνια βλέπεις μια ταινία για να πεις ότι την είδες και λίγες είναι οι φορές που θα επιβάλλεις στον εαυτό σου να περάσει από τη βαρεμάρα ενός θεατρικού, απλά για να το παίξεις “κουλτούρας” στην παρέα σου. Γιατί λοιπόν να μη συμβαίνει το ίδιο και με τα βιβλία; Γιατί η αγάπη και το πάθος μας να καλύπτεται από ένα γιγαντώδες “πρέπει”;

Είναι σίγουρο, πάντοτε τα βιβλία αποτελούσαν σύμβολο γνώσης και πνευματικής καλλιέργειας, με την ανάγνωση να είναι  χόμπι  λόγιων και  ψαγμένων. Όμως είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Ένα βιβλίο δεν αποτελεί μονάχα ένα δοχείο γνώσης, αλλά και τέχνης. Ένα μέσο μεταφοράς πληροφοριών, απόψεων, σκέψεων και συναισθημάτων.

Η ανάγνωση, όπως και η απόλαυση όλων των μορφών τέχνης, περιλαμβάνει και μια μικρή δόση έρωτα, έρωτα για την ιστορία, την πένα του συγγραφέα, τους ήρωες και τον κόσμο . Με τον ίδιο τρόπο που ένας σομελιέ εξετάζει το κρασί με βάση το χρώμα, τη μυρωδιά και τη γεύση, έτσι και ένας κριτικός βιβλίων θα εξετάσει την πλοκή, τους ήρωες, τις λέξεις και τις εκφράσεις ενός βιβλίου. Δεν αγοράζουμε όμως και ούτε απολαμβάνουμε μονάχα ακριβά και καλά κρασιά, ούτε ερωτευόμαστε και αγαπάμε μόνο μοντέλα με τέλειες αναλογίες.  Κατά το ίδιο σκεπτικό, δεν είμαστε αναγκασμένοι να διαβάσουμε κλασσική λογοτεχνία και βραβευμένους συγγραφείς. Στα λόγια του Μαρκ Τουέιν “ Κλασσικό – ένα βιβλίο που όλοι επαινούν και κανείς δε διαβάζει”. Σαφέστατα, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί η ποιότητα και το περιεχόμενο τους, όμως κανείς δεν θα πρεπε να είναι δαχτυλοδεικτούμενος επειδή δεν έχει διαβάσει Βερν, Τόλκιν, Παπαδιαμάντη ή Κινγκ. Δεν αναγκάζουμε τους εαυτούς μας να πιουν τόνους κρασιού, ούτε να συνάψουν σχέσεις με όσα άτομα ξέρουν. Ομοίως, δεν θα έπρεπε να πιέζουμε τον αναγνώστη μέσα μας να έχει πύργους από διαβασμένα βιβλία σπίτι του. Ο έρωτας συμβαίνει όταν είναι να συμβεί (και όταν, πολλές φορές, δεν πρέπει) και δεν επιλέγει κανείς το στόχο του.

Έχεις την άδεια, τυχαίε αναγνώστη, να διαβάσεις ό,τι τραβάει η όρεξη σου, είτε αυτό είναι ένα από τα λεγόμενα βιβλία της “παραλίας” είτε ένα κλασσικό ανάγνωσμα, χωρίς κανένας να σε κρίνει. Γιατί στο τέλος, δεν έχει σημασία πόσα βιβλία έχεις στην βιβλιοθήκη σου και πόσους συγγραφείς μπορείς να ονομάσεις. Πόσα αποσπάσματα θυμάσαι απ’έξω από τους κλασσικούς συγγραφείς και τι τέλεια γνώση κατέχεις σχετικά με τις ζωές τους. Σημασία έχει να απολαύσεις το ταξίδι και την διαδικασία της ανάγνωσης του βιβλίου που εσύ επέλεξες, εσύ ερωτεύθηκες, επειδή όταν το είδες σου έκανε “κλικ”. Σημασία έχει να διαβάζεις επειδή το αγαπάς και όχι για να κλείσεις το οπισθόφυλλο νικηφόρος.        .

Για αυτό τώρα που τελείωσες αυτό το άρθρο, σήκω, φτιάξε έναν καφέ, πιάσε ένα βιβλίο που έχεις όρεξη να διαβάσεις, κάθησε στο μπαλκόνι σου και χάσου στην ανάγνωση και τον κόσμο του βιβλίου. Γιατί λέγεται πως κάθε φορά που ανοιγεί ένα βιβλίο, λίγη μαγεία πέφτει από μεσά. Και πάντοτε χρειαζόμαστε λίγη μαγεία.